MEHMET AKKAYA

Geçmişi olmayanın geleceği olamaz.

Son 70 yılda her geçen yıl ülkeyi daha da batırmış olanlar da gösteriyor ki,  geçmişi inkar edenler, her şeyin kendileriyle başladığını sananlar, sağlıklı bir gelecek inşa edemediler, edemiyorlar.

Ekonomide böyle, sağlıkta, eğitimde böyle, toplumun ruh sağlığında bile böyle. 

Toplumsal zindeliğin yerini toplumsal çürümenin alması sebepsiz olabilir mi?

Televizyon haberlerinin yarısının cinnet ve ahlaksızlık haberlerini içermesi sebepsiz olabilir mi?

Doktorların ülkenden kaçmaya çalışması, doktora, hemşireye saldırının artması, kadın cinayetlerinin olağanlaşması sebepsiz olabilir mi?

2008 den beri Cumhuriyet tarihinin en derin krizinde çırpınıyor olmak, krizin her geçen gün daha da derinleşmesi sebepsiz olabilir mi?

Geçmişi yok saymak, hatta saldırmak geçmişe ve ne kadar değeri varsa geçmişin hedef tahtasına oturtmak, akıl işi olabilir mi? 

Hatırlayalım ki, geçmişe saldırı TBMM’de eğlence düzenleme sebebi bile olmuş, kadehler kaldırılarak “dünyanın son sosyalist devletini yıktık, gururla anlatın çocuklarınıza” denecek kadar kendinden geçilmişti.

Daha çok şey söylenebilir elbette. Demem o ki, toplumsal hafızayı yitirmek büyük felaketleri getirmiştir. Arada bir geriye dönüp neler olduğuna bakmak, güç alacağımız şeylere yaslanmak lazımdır. Bugün içindir, geleceğe güven içindir bu.

İşte bu yüzden, bugünden başlayarak birkaç yazı ile geriye dönecek, Cumhuriyetin kurucularının yoktan var ederek bize miras bıraktıklarını hatırlayacağız. Döne döne hatırlamamız gerekenleri…

ATATÜRK’ÜN İNÖNÜ’YE MEKTUBU

30 Ekim 1923 günü Atatürk, Başbakanlığı üstlenmesini istediği ismet İnönü’ye bir mektup veriyor. Bu tarihi değerdeki özel mektup, ülkenin fotoğrafıdır. Ve Kurtuluş Savaşı liderlerinin önündeki görevlerdir. Nasıl bir ülkeye başbakan olmasını şu verilerle anlatıyor. (Mektubun tamamını, Salmar Basım Yayıncılık’ta yayınlanan Nazmi Kal’ın Atatürk’ün Diktiği Ağaçlar kitabında bulabilirsiniz)

-Nüfusun yüzde 80’i köylerde… Büyük bölümü göçebe.

-Okur-yazar oranı: yüzde 7

-Sıtmalı oranı: yüzde 14

-Firengili oranı: yüzde 9

-Tifüse yakalanabilecek oranı: yüzde 72

-Tuvalet olmayan ev oranı: yüzde 97

-Tarım için gübre yok, tarım ilacı yok.

-Bütün ülkedeki doktor sayısı: 337

-Bütün ülkedeki sağlık memuru sayısı: 434

-Ebe sayısı: 136

-Elektrik sadece İstanbul’da ve İzmir’in bazı semtlerinde…

-İşgalcilerin yaktığı köy sayısı: 830

-İşgalcilerin yaktığı bina sayısı: 114 bin 408

-İstanbul’un buğdayı bile Romanya ve Rusya’dan, diğer gıda maddeleri çevre ülkelerden getiriliyor.”

Ve mektupta yazılmayan diğer gerçekler;

-Osmanlı’nın bıraktığı borç miktarı 105,5 milyon Osmanlı Lirası.

-Devletin para basma hakkı İngiliz-Fransız ortak Bankası olan Osmanlı Bankasının elinde.

-Ülkenin madenleri, limanları, okulları, elektrik şebekeleri emperyalist şirketlerin elinde.

-Ülkenin gelirlerine el koyan Düyun-u umumiye idaresi ve 20 binden fazla köylümüzü katletmiş Reji idaresi söz konusu…

Emperyalistler büyük ölçüde kovulmuştu ülkeden Kurtuluş Savaşı ile. Ama daha yapılması gereken çok iş, emperyalistlerin elinden alınması gereken çok işletme, çok ayrıcalık vardı. Bırakalım imarı, kalkınmayı, bağımsızlık bile tamamlanmamıştı henüz. Millileştirilecek o kadar çok işletme, yabancı eğenemliğine son verilmesi gereken o kadar çok imtiyaz vardı ki… 

Gelin, bütün varlığını yitirmiş, köylünün çorabı, öküzü, yabası bile düşmanı kovmada kullanılmış, yakılmış, yıkılmış, halkı aç ve türlü salgın hastalıklarda kırılan, elindeki ekonomik değeri olan üç beş işletmenin bile yabancıların elinde olduğu ve boğazına kadar borç devralmış ülkesinde, sadece 15 yılda, o koşullarda neler yapılmış görelim.

Yokluklarda kurulan, yokluklarda imar edilen, her biri ayrı bir destan anlara gidelim. 

Gidip görelim ve mıh gibi işleyelim beynimize. 

Ve nankörlük yapanların gözüne gözüne sokalım bu gerçekleri.

ATATÜRK DÖNEMİNDE YAPILANLAR

1924 YILI

-Ergani Bakır İşletmesi Kuruldu.

-İlk madeni para basıldı.

-İş Bankası kuruldu.

-Samsun-Çarşamba Demiryolu Hattının temeli atıldı.

-Çay yetiştirilmesi hakkında kanun çıkarıldı. Yoksul ve harap bölge olan Rize’de çay üretiminin temelleri atıldı. 500 bin tohum çay fidanı halka dağıtıldı. Yöre halkına çay tarımı eğitimi verildi. Rize, giderek Türkiye’nin çay diyarı haline geldi.

-Türkiye’nin ilk maden mühendisliği okulu olan “Yüksek Maadin ve Sanayi Mühendis Mektebi” Zonguldak’ta açıldı.

1925 YILI

-Aşar Vergisi kaldırıldı.

-Fransız Reji İdaresinin elindeki bütün hak ve imtiyazlar alındı. Reji İdaresine son verildi.

-Şeker Fabrikalarının kurulması kanunu çıkarıldı.

-Ankara-Yahşihan Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Yahşihan-Yerköy Demiryolu hattı işletmeye açıldı.

-Atatürk Orman Çiftliğinin temelleri atıldı.

-İzmir Liman ve Körfez İşleri İnhisarı T.A.Ş kuruldu.

-Alpullu Şeker Fabrikasının temeli atıldı.

-Tarıma ve tarımsal sanayiye önderlik etmek amacıyla kurulan çiftliklerin ilki olan Atatürk Orman Çiftliği kuruldu. Hayvancılık, sütçülük, tavukçuluk, arıcılık, şarapçılık ve biracılık işletmeleri kuruldu.

-Tarıma önderlik etmek amacıyla kurulan çiftliklerden Silifke Tekir Çiftliği’nin temelleri atıldı.

– Kooperatifleşmenin öncülerinden sayılan Ankara Memurin Erzak Kooperatifi kuruldu.

-Ankara Hukuk Mektebi öğrenime açıldı. 1941 yılında Hukuk Fakültesi adını aldı.

-Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası kuruldu.

-Adı daha sonra Türk Hava Kurumu olarak değiştirilen Türk Tayyare Cemiyeti kuruldu.

-Kırıkkale’de Topçu Mühimmat Fabrikasının temeli atıldı.

1926 YILI

-Yabancıların elindeki petrol ve benzin ithalatı yetkisi devlet tekeline alındı.

-Çıkarılan 792 Sayılı Petrol Kanunu ile Türkiye Cumhuriyeti sınırları içindeki tüm petrol arama yetkileri devlete devredildi.

-Samsun-Kavak Demiryolu hattı İşletmeye açıldı.

-“Petrol Arama ve İşletmesinin Devlet Tarafından İdaresi Kanunu” çıkarıldı

-Emlak ve Eytam Bankası kuruldu.

-“Kayseri’de Tayyare Fabrikası” adıyla uçak fabrikası işletmeye açıldı, resmi açılışı 1928’de yapıldı.

-Alpullu Şeker Fabrikası işletmeye açıldı.

-Uşak Şeker Fabrikası işletmeye açıldı

-“Samsun Limanı İnşası Kanunu” çıkarıldı.

-Kayseri’den sonra Eskişehir’de de Uçak Fabrikası Kuruldu. Üretilen yerli uçağa Kurtuluş Savaşı Pilotlarından Vecihi Hürkuş’un adı verildi, “Vecihi 14” dendi modele.

-Kayaş Kapsül ve İmla Fabrikası kuruldu

-Yabancıların kontrolündeki sektöre el konuldu, Alkollü içki üretimi ithali ve satışı devlet tekeli altına alındı.

-Kabotaj Kanunu çıkarıldı. 30 Ağustos zaferimizle topraklarımızdaki işgalcilerin egemenliğine son veren Türk Milleti, Kabotaj Kanunu ile de denizlerdeki emperyalist egemenliğine son vererek ikinci zaferi kazanmış oldu. Denizlerimizdeki, karasularımızdaki egemenlik hakkı yabancıların elinden alındı. Türk karasularında Türk devletinin egemenliği sağlandı. O yıldan itibaren 1 Temmuz kabotaj bayramı olarak kutlanmaktadır. 

1927 YILI

-Yabancıların elindeki Murgul Bakır İşletmesi millileştirildi ve kamulaştırıldı.

-Özel sektördeki Soma, Çeltek, Tavşanlı, Değirmisaz, Yerköy ve Gerenez Linyit ocakları kamulaştırıldı.

-Yabancıların elindeki reasürans ve mükerrer sigorta devlet tekeli haline getirildi. Milli Reasürans Anonim Şirketi Kuruldu.

-Yerköy-Kayseri Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Ankara-Kayseri Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Devlet Demiryolları ve Limanları İdaresi kuruldu.

-Samsun-Havza Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Kayseri-Bünyan Dokuma Fabrikası işletmeye açıldı.

-Samsun-Amasya Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Cumhuriyet döneminin ilk kâğıt paraları tedavüle çıkarıldı.

-Ankara Gençlik Parkı hizmete açıldı.

1928 YILI

-Ankara Çimento Fabrikası işletmeye açıldı.

-Amasya-Zile Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Kütahya-Tavşanlı Demiryolu Hattı İşletmeye açıldı.

-Mersin-Tarsus-Adana Demiryolu Hattını elinde bulunduran Şark Demiryolları Şirketine ait Anadolu Demiryolu Şirketinden satın alındı, 1.032 kilometrelik Mersin-Tarsus-Adana demiryolu hattı kamulaştırıldı ve millileştirildi.

-TEKEL tarafından Elmadağ Barut Fabrikası kuruldu.

-Askeri fabrikalar bünyesinde Pirinç Döküm Haddehanesi kuruldu.

-Kırıkkale’de askeri fabrikaların ihtiyacı için dizel santral kuruldu.

-Harf devrimi yapıldı. Arap alfabesinden Latin alfabesine geçildi. Bütün Osmanlı döneminde halkın ancak yüzde yedisine okuma öğretilmiş olmasına rağmen, Harf Devrimi ve halkı eğitme seferberliği ile sadece 1935’e kadar olan 7 yıllık sürede okuma yazma oranı yüzde 19.25’e çıkarıldı. 

1929 YILI

-Kütahya-Emirler Demiryolu hattı işletmeye açıldı.

-Fevzi Paşa-Gölbaşı Demiryolu hattı işletmeye açıldı.

-Yalova Çiftliği kuruldu. Zeytincilik ve merinos koyun ırkı geliştirildi. Çiftlik, süt, yoğurt ve tavuk fabrikaları ile bölge tarımına önderlik yaptı. 

-Baltacı Çiftliği’nde tavukçuluk, hayvancılık, zeytincilik sebze ve meyve kadar, Yalova bölgesinin önemli geçim kaynağı ve ihracat kaynağı olan çiçekçiliğin temelleri atıldı.

-Kırıkkale’de Topçu Mühimmat Fabrikasından sonra Mermi Fabrikası üretime açıldı.

-Yerli üretimi ve yerli ürünleri koruma ve teşvik etme amacıyla “Yerli Malı Haftası” başlatıldı.

– Kömür-İş adıyla kurulan milli işletme ile Kozlu’da devlet eliyle kömür üretimine başlandı.

1930 YILI

-41 kilometre uzunluğundaki Mudanya-Bursa Demiryolu Hattı, yabancılardan satın alınarak kamulaştırıldı ve millileştirildi.

-Belçikalıların elindeki Kibrit ve Çakmak Tekeli kaldırıldı, devlete devredildi.

-Kayseri-Şarkışla Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Emirler-Balıköy Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-T.C. Merkez Bankası kuruluşu kanunu kabul edildi.

-Zile-Kunduz Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Ankara-Sivas Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Atatürk Orman Çiftliği, kurulan motorculuk, tesviye ve tornacılık, demircilik, marangozluk ve dökümcülük atölyelerini fabrika düzeyine ulaştırdı, çırak yetiştirmeye, pulluktan başlayarak tarım aletleri imal etmeye başladı.

-Küçük bir Anadolu kasabası olan Ankara’da, 1930 yılına kadar bir Belçika gazetesinin yazdığına göre, 3.500 yeni bina yapıldı, 239 bin metrekare yol asfaltlandı, 144 bin metrekarelik yola parke döşendi.

1931 YILI

-Irmak-Çankırı Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Doğanşehir-Malatya Demiryolu hattı iletmeye açıldı.

-T.C. Merkez Bankası faaliyete başladı. Osmanlı Bankasına verilen ayrıcalıklara son verildi.

-Atatürk Orman Çiftliği bünyesinde temeli atılan atölyeler ile Pulluk Fabrikası kuruldu.

1932 YILI

– Askeri fabrikalar Genel Müdürlüğü, Kırıkkale’de Çelik Döküm Haddehanesini kurdu

– Yabancıların elindeki Bağdat Demiryolu Hattının Türkiye’deki bölümü olan 140 kilometrelik Adana-Fevzi Paşa Hattı satın alınarak millileştirildi ve kamulaştırıldı.

-Kütahya-Balıkesir Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Kunduz-Kalın Demiryolu hattı işletmeye açıldı.

-İzmir Rıhtım Şirketi satın alındı, kamulaştırıldı.

-Ulukışla-Niğde Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Samsun-Sivas Demiryolu hattı işletmeye açıldı.

-1926 yılında üretime başlayan Kayseri Uçak Fabrikası, 6 yılda Junkers A 20 tipi telsiz donanımlı 15 adet uçak üretmişti bile.

– Eskişehir Uçak Fabrikasında Selahattin Alan’ın önderliğinde MMW-1 tipi yeni bir uçak geliştirildi. Bazı parçaları Kayseri’de üretildi. 200 kilometre sürat yapan ve havada 2,5 saat kalan başarılı bir uçak üretildi.

-Başlangıçta Ankara-İstanbul arasında hizmet verecek olan Devlet Havayolu Şirketi kuruldu. Türk Hava Yolları’nın temelleri atıldı.

1933 YILI

-İzmir Rıhtım Şirketi ve rıhtımda işletilen Tramvay 7 milyon 827 bin 690 Fransız Frankı ödenerek satın alındı, millileştirildi ve kamulaştırıldı.

-Mudanya-Bursa Demiryolu Hattı, Şark Demiryollarından satın alınarak millileştirildi, kamulaştırıldı.

-Fransız-İtalyan ortaklığının işlettiği Keçiborlu Kükürt İşletmesi millileştirildi ve kamulaştırıldı.

-Fransızların elindeki İstanbul Su Şirketi 1 milyon 300 bin 183 Fransız Frankı ödenerek satın alındı, millileştirildi ve İstanbul Belediyesine devredildi.

-Eskişehir Şeker Fabrikasının temeli atıldı.

-Samsun-Çarşamba Demiryolu Hattı yabancılardan satın alınarak millileştirildi, kamulaştırıldı.

-Adana-Fevzipaşa Demiryolu Hattı satın alındı, kamulaştırıldı.

-Niğde-Boğazköprü Demiryolu hattı işletmeye açıldı.

-Küçük ve orta ölçekli esnafı desteklemek amacıyla Halkbank kuruldu.

-Tekstil, madencilik, ağır sanayiyi desteklemek ve geliştirmek amacıyla Sümerbank faaliyete geçirildi.

-Denizyollarında devletçe işletme tekeli başlatıldı.

-Ulukışla-Kayseri Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Turhal Şeker Fabrikasının temeli atıldı.

-Eskişehir Şeker Fabrikası işletmeye açıldı.

-Yüksek Ziraat Enstitüsü öğrenime açıldı.

-Askeri fabrikalar bünyesinde Nal Fabrikası kuruldu.

-Büyükdere’de kurulan Kibrit Fabrikası üretime başladı.

1934 YILI

-İstanbul Rıhtım, Dok ve Antrepo Şirketi 1 milyon 400 bin Fransız Frankı ödenerek yabancılardan satın alındı, millileştirildi ve kamulaştırıldı.

-81 kilometrelik İzmir-Kasaba Demiryolu Hattı yabancılardan satın alınarak milleştirildi, kamulaştırıldı.

-Ankara, Konya, Eskişehir ve Sivas’ta buğday silolarının inşası başlatıldı.

-Kayseri Uçak Fabrikasında yapılan ilk 6 avcı uçağı Ankara’ya getirildi.

-Kayseri Bez Fabrikasının temeli atıldı.

-Ortaköy-Bolkuş Demiryolu hattı işletmeye açıldı.

-Bursa’da Süt Tozu Fabrikası işletmeye açıldı.

-Demiryolu hattı Elazığ’a ulaştı.

-Fırat-Yolçan Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Yolçan-Elazığ Demiryolu hattı işletmeye açıldı.

-Malatya-Ergani Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Bakırköy Bez Fabrikası yenilenerek işletmeye açıldı.

-İzmit Birinci Kağıt ve Karton fabrikasının temeli atıldı.

-Paşabahçe Şişe ve Cam fabrikalarının temeli atıldı.

-Zonguldak’ta Antrasit Fabrikasının temeli atıldı.

-Zonguldak’ta Kömür Yıkama Fabrikası işletmeye açıldı.

-Afyon-Antalya Demiryolu Hattının temeli atıldı.

-Keçiborlu Kükürt Fabrikası işletmeye açıldı.

-Isparta Gülyağı Fabrikası işletmeye açıldı.

-Turhal Şeker Fabrikası işletmeye açıldı.

-Konya Ereğlisi Bez Fabrikasının temeli atıldı.

-1923-1934 yılları arasında topraksız ve az topraklı köylüye 6 milyon 731 bin dönüm toprak dağıtıldı.

-Sümerbank “Yerli Mallar Pazarları Müdürlüğü”nü kurdu ve ilk etapta 7 mağaza aştı.

1935 YILI

-İtalyanlara 1913 yılında verilen Haliç’te Gemi İşletmeciliği imtiyazı kaldırıldı. İtalyanların elindeki 17 gemi satın alındı, millileştirildi ve İstanbul Belediyesi’ne devredildi.

-İstanbul Liman Şirketi satın alındı, kamulaştırıldı

-İzmir-Aydın Demiryolu Hattı yabancılardan satın alındı, millileştirildi, kamulaştırıldı

-Belçikalı şirketin elindeki İzmir Bölgesinin elektrik üretimi ve dağıtımı millileştirildi ve kamulaştırıldı.

-İtalyan Marelli Şirketinin elindeki Edirne, Tekirdağ, Bursa, Balıkesir, Kastamonu ve Gaziantep Bölgesinin elektrik üretimi ve dağıtımı millileştirildi ve kamulaştırıldı.

-Macar Ganz Şirketinin elindeki Antalya, Konya, Ödemiş ve Diyarbakır Bölgesinin elektrik üretimi ve dağıtımı millileştirildi ve kamulaştırıldı.

-Alman AEG şirketinin elindeki Ankara Bölgesinin elektrik üretimi ve dağıtımı millileştirildi ve kamulaştırıldı.

-Alman Bergman Şirketinin elindeki Ordu, Samsun, Giresun Bölgesinin elektrik üretimi ve dağıtımı millileştirildi ve kamulaştırıldı.

-Fevzi Paşa-Ergani demiryolu hattı işletmeye açıldı

-Nazilli Basma Fabrikasının temeli atıldı

-Ergani-Osmaniye Demiryolu Hattı işletmeye açıldı

-Kayseri Bez Fabrikası işletmeye açıldı

-Yabancıların elindeki madenlerimize sahip çıkmak ve milli madencilik sektörünü desteklemek amacıyla Sanayi ve Maadin Bankasından sonra Etibank da faaliyete başlatıldı.

-Etibank ile aynı günde Maden Teknik Arama Enstitüsü kuruldu.

-Elektrik İşleri Etüt İdaresi kuruldu.

-Ankara Mamak’ta Zehirli Gaz Maskesi Fabrikası işletmeye açıldı

-Irmak-Filyos Demiryolu hattı işletmeye açıldı

-Fevzi Paşa-Diyarbakır Demiryolu Hattı işletmeye açıldı

-Bursa Merinos Fabrikasının temeli atıldı

-Gemlik Suni İpek Fabrikasının temeli atıldı

-Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikaları işletmeye açıldı

-Zonguldak’ta Antrasit Fabrikası işletmeye açıldı

-Sivas-Yerköy Demiryolu hattı işletmeye açıldı

-Uşak, Alpullu, Eskişehir ve Turhal Şeker Fabrikaları, Türkiye Şeker Fabrikaları adı altında birleştirildi.

1936 YILI

-İstanbul Telefon Şirketi 800 bin İngiliz Lirası ile satın alınarak millileştirildi ve kamulaştırıldı.

-1935 yılında ancak yüzde 50’si alınabilen Ergani Bakır İşletmesinin tamamı, Alman şirketinden satın alınarak millileştirildi, kamulaştırıldı.

-Bugün Zonguldak kömür havzası diye bilinen Ereğli Kömür İşletmeleri, Fransızların elindeydi. Fransızların Ereğli ve İstanbul’daki bütün varlığının millileştirilmesi kanunu çıkarıldı. 

-Fransızların elindeki Ereğli Kömür İşletmesinin kamulaştırılması ile birlikte özel maden ocakları da kamulaştırıldı. 

-Afyon-Karakuyu Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Bozanönü-Isparta Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-İzmit Kâğıt Fabrikası işletmeye açıldı, ilk yerli kâğıt üretildi.

-Erzurum-Sivas Demiryolu Hattının temeli atıldı.

-Montreux Antlaşması imzalandı.

-Eskiköy-Çankaya Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Yazıhan-Hekimhan Demiryolu hattı işletmeye açıldı.

-Ankara-Çubuk Barajı işletmeye açıldı.

-İzmit İkinci Kâğıt Fabrikasının temeli atıldı.

-Filyos-Çatalağzı Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Edirne-Sirkeci Demiryolu Hattı satın alındı ve kamulaştırıldı.

-Silifke Tekir Çiftliği’nin önderliğinde bir araya getirilen 10 köyden 36 köylü ile ilk Tarım Kredi Kooperatifi kuruldu.

-Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi öğrenime açıldı.

-Ankara’da Siyasal Bilgiler Fakültesi öğrenime açıldı.

-Askeri fabrikaların ihtiyacı için buhar türbini santrali su dağıtım tesisi faaliyete geçirildi.

1937 YILI

-1936’da çıkarılan kanun gereği, Fransızların Ereğli Şirketi, Şirketin elindeki Ereğli Limanı, Zonguldak-Çatalağzı Demiryolu Hattı ve Kömür Madeni İşletmeleri 3.5 milyon lira ile satın alındı, millileştirildi ve kamulaştırıldı.

-Ulusal denizcilik işletmelerimizi ve balıkçılığı desteklemek amacıyla Denizbank kuruldu.

-120 kilometrelik Erzurum-Sarıkamış Demiryolu Hattı yabancılardan satın alınarak millileştirildi, kamulaştırıldı.

-Karabük Demir Çelik Fabrikalarının temeli atıldı.

-Ereğli Bez Fabrikası işletmeye açıldı.

-Malatya Bez Fabrikasının temeli atıldı.

-Hekimhan-Çetinkaya Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-Toprakkale-Payas Demiryolu Hattı satın alındı ve kamulaştırıldı.

-Çatalağzı-Zonguldak Demiryolu Hattı işletmeye açıldı.

-İstanbul-Edirne Karayolu’nun Lüleburgaz’a kadar olan bölümü ulaşıma açıldı.

-Nazilli Basma Fabrikası işletmeye açıldı.

-Diyarbakır-Cizre Demiryolu hattının temeli atıldı.

– Atatürk Orman Çiftliği’nin atölye ve fabrikalarında imal edilen pulluk sayısı 5 bine ulaştı. Bir yıl sonra ise 10 bin pulluk siparişi alındı.

– Atatürk Orman Çiftliği ve Ziraat Vekaleti işbirliği ile tarımın modernleşmesi ve köylünün eğitilmesi amacıyla 1.000 köylünün katıldığı Köylü Kongresi düzenlendi.

-Askeri fabrikalar bünyesine Kırıkkale Barut Fabrikası kuruldu. 

1938 YILI

-Yabancıların elindeki İzmir Telefon 1 milyon 200 bin TL’ye satın alındı ve millileştirilerek kamulaştırıldı. Yine yabancıların elindeki İzmir Su 1944 yılında satın alındı ve millileştirildi.

-Alman şirketi Bomonti-Nektar Şirketinin sözleşmesi sona erince millileştirildi, İnhisarlar Genel Müdürlüğüne devredildi.

-Fransızların elindeki İstinye Tersanesi millileştirildi ve Denizbank’a devredildi.

 -Askeri sanayi kapsamında Dişli Fabrikası kuruldu.

-Gemlik Sungipek Fabrikası işletmeye açıldı.

-Bursa Merinos Fabrikası işletmeye açıldı.

-Divriği Demir Madenleri İşletmesi faaliyete geçirildi.

-İzmit Klor Fabrikasının temeli atıldı.

-Ankara-Erzurum Demiryolu Hattı Erzincan’a ulaştı.

– Kayseri Uçak Fabrikası, Curtis-Wright tipi uçakların montajına da başladı. 1938 yılına kadar da 145 adet Alman Gotha tipi uçağın, 112 adet İngiliz Miles Magister tipi uçağın üretimi gerçekleşti. 

-Kayseri Uçak Fabrikası, uçak yapımının yanında paraşüt yapımını da gerçekleştirmeye başladı.

-Soyadını Atatürk’ün verdiği Nuri Demirağ, 1936 yılında başlattığı özel uçak fabrikası girişimi ile 1938 yılında Nu D 36 rumuzlu 24 adet uçak imal etti. Nu D 38 Rumuzu ile de 6 kişilik yolcu uçağı geliştirdi.  

– Bütün Osmanlı tarihinden devralınan Anadolu’daki 18.000 kilometrelik Karayolu, 1938 yılına gelindiğinde 40.000 kilometreye çıkarıldı.

-Sivas Çimento Fabrikası’nın kurulması girişimi başlatıldı. Fabrika 1943 yılında üretime başladı.

1939 YILI

-İstanbul Tramvay ve Tünel İşletmeleri ayrı ayrı satın alındı, millileştirildi ve kamulaştırıldı. İzmir Tramvay ve Elektrik İşletmesi de 1943 yılında satın alınarak millileştirildi ve kamulaştırıldı.

-Ankara Havagazı İşletmesi satın alındı, milleştirildi ve kamulaştırıldı.

-Ankara Elektrik İşletmesi satın alındı, milleştirildi ve kamulaştırıldı.

-Bursa Müteahhit İşletmesi satın alındı, milleştirildi ve kamulaştırıldı.

-Karabük Demir-Çelik Fabrikaları işletmeye açıldı.

-Tekirdağ Şarap Fabrikası İşletmeye açıldı.

-Askeri Top Fabrikası kuruldu.

-Üsküdar Elektrik ve Su Şirketi satın alınarak millileştirildi.

-Kadıköy Elektrik ve Su Şirketi satın alınarak millileştirildi.

-İstanbul Elektrik ve Su Şirketi satın alınarak millileştirildi.

-Ankara Elektrik ve Su Şirketi satın alınarak millileştirildi.

-Adana Elektrik ve Su Şirketi satın alınarak millileştirildi.

-Bursa Elektrik ve Su Şirketi satın alınarak millileştirildi

KAYNAK

-Atatürk’ün Diktiği Ağaçlar – Nazmi Nal – Salmar Basım Yayıncılık

-Atatürk’ün Millileştirmeleri ve Devletleştirmeleri Günümüzde Özelleştirmeler – Yıldırım Koç – Yol-İş / Tekgıda-İş / Tes-İş / Orman-İş Ortak Yayını No: 23

-1856’dan 2006’ya Demiryollarının 150 Yılı – Dr Fethullah Akın / Filiz Sultanoğlu – Demiryol-İş Yayınları

Devam edecek